Plan studiów "Żywienie kliniczne" - projekt
- Nadrzędna kategoria: artykuły "Postępy Żywienia Klinicznego"
- Kategoria: nr 3.2013 - wrzesień
Program nauczania dla studentów wydziałów lekarskich. IV lub V rok studiów.
Ogólny wymiar godzin: 30, w tym:
Seminaria: 16 godz.
Ćwiczenia: 14 godz.
Zajęcia zblokowane. 5 dni x 6 godzin.
Na zakończenie zajęć zaliczenie testowe.
Egzamin w sesji egzaminacyjnej złożony z 2 części:
Część 1- test wielokrotnego wyboru z możliwością zamieszczenia pytań otwartych,
Część 2 – praktyczna (planowanie żywienia w oparciu o przypadki kliniczne).
Liczba punktów ECTS: 3 (1 punkt = 25 godzin pracy studenta).
Cel nauczania: opanowanie wiedzy z zakresu rozpoznawania i leczenia niedożywienia związanego z chorobą, zapobiegania niedożywieniu szpitalnemu i zasad żywienia klinicznego.
Efekty nauczania: po zakończeniu zajęć student posiada podstawową wiedzę i umiejętności w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i leczenia niedożywienia, w tym niedożywienia szpitalnego, zna metody oceny stanu odżywienia i umie zastosować je w praktyce, potrafi obliczyć zapotrzebowanie pacjenta na energię, białko, podstawowe elektrolity i wodę oraz ustalić wskazania do żywienia klinicznego z wykorzystaniem doustnych suplementów pokarmowych i/lub diet przemysłowych.
Uwaga: zajęcia z przedmiotu żywienie kliniczne mogą być prowadzone wyłącznie w klinikach i/lub oddziałach posiadających odpowiednią kadrę i doświadczenie w prowadzeniu żywienia klinicznego.
SEMINARIA: 16 godzin (8 razy po 2 godziny)
1. Niedożywienie związane z chorobą: występowanie, rodzaje, przyczyny, następstwa. Niedożywienie jako choroba. Wpływ niedożywienia na odporność i przebieg chorób. Nieożywienie szpitalne: przyczyny, zapobieganie, leczenie. Wyniszczenie (kacheksja). Konsekwencje zdrowotne i ekonomiczne niedożywienia.
2. Zapotrzebowanie na energię (glukoza, tłuszcze), białko, wodę, elektrolity, witaminy, pierwiastki śladowe. Przyczyny i następstwa niedoborów. Metody obliczania zapotrzebowania na energię. Podstawowa i całkowita przemiana materii. Glukoneogeneza: przyczyny, cele. Katabolizm - zagrożenie czy obrona?
3. Rozpoznanie niedożywienia. Badania przesiewowe: Nutritional Risk Screening 2002 (NRS 2002), Subjective Global Assessment (SGA), Malnutrition Universal Screening Tool (MUST), Mini Nutritional Assessment (MNA) wersja skrócona i pełna, Short Nutritional Assessment Questionnaire, Nutritional Risk Index (NRI). Jak wykorzystać wskaźnik masy ciała (Body Mass Index – BMI) w ocenie stanu odżywienia.
4. Pogłębiona ocena stanu odżywienia. Wywiad żywieniowy. Badania antropometryczne: aktualna masa ciała, idealna masa ciała, należna masa ciała, niezamierzony ubytek masy ciała. Badania biochemiczne: albuminy, morfologia, elektrolity (N a, K, Ca, Cl, Mg, P), glikemia, mocznik i kreatynina, triglicerydy, cholesterol, CRP, bilirubina, AspAT, AIAT, GLD, ALP. Badania immunologiczne (całkowita liczba limfocytów).
Zależność pomiędzy stanem odżywienia, żywieniem drogą przewodu pokarmowego a funkcją GALT. Bilans azotowy. Wpływ ciężkiego niedożywienia na metabolizm i funkcje organizmu.
5. Metody leczenia żywieniowego. Część 1. Żywienie drogą przewodu pokarmowego (dojelitowe). Wskazania. Przeciwwskazania. Metody: wzbogacanie codziennych pokarmów przez dodatkową podaż białka i/lub składników energetycznych (węglowodany, tłuszcze), stosowanie doustnych suplementów pokarmowych, żywienie przez zgłębnik nosowo-żołądkowy lub nosowo-jelitowy z wykorzystaniem diet dprzemysłowych. Diety przemysłowe stosowane w żywieniu dojelitowym dostępne w Polsce. Powikłania żywienia dojelitowego. Zapobieganie. Postępowanie w powikłaniach. Monitorowanie żywienia dojelitowego. Przechodzenie z żywienia dojelitowego na odżywianie normalne.
6. Metody leczenia żywieniowego. Część 2. Żywienie pozajelitowe. Wskazania. Metody. Preparaty stosowane w żywieniu pozajelitowym. Dostęp żylny. Powikłania. Zapobieganie. Postępowanie w powikłaniach. Planowanie i monitorowanie żywienia pozajelitowego. Zespół leczenia żywieniowego: skład, zadania. Żywienie wspomagające odporność. Zespół ponownego odżywienia.
7. Podstawy naukowe i zasady prowadzenia płynoterapii. Niebezpieczeństwa przedłużonej płynoterapii. Przewodnienie i niedowodnienie. Bilans płynów i elektrolitów. Planowanie i monitorowanie podaży dożylnej płynów krystalicznych. Wytyczne ESPEN. Planowanie dożylnej podaży płynów i żywienia u chorych z nadwagą i otyłością. Żywienie w szpitalu jako element leczenia. Znajomość wartości energetycznej i zawartości białka w dziennej racji pokarmowej jako niezbędny warunek żywienia chorych w szpitalu, bez spełnienia którego nie można ocenić stopnia pokrycia zapotrzebowania pacjenta na białko i energię ani zaplanować wspomagania żywieniowego
8. Leczenie żywieniowe w różnych sytuacjach klinicznych. Żywienie w okresie okołooperacyjnym. Żywienie chorych na nowotwory. Żywienie chorych na choroby przewlekłe (choroby układu pokarmowego, choroby nerek, choroby układu krążenia i oddychania). Żywienie chorych po ciężkich urazach, w tym po urazach czaszkowo-mózgowych. Żywienie chorych nieprzytomnych. Wytyczne ESPEN dotyczące leczenia żywieniowego, a zwłaszcza żywienia dojelitowego.
ĆWICZENIA: 14 godzin (7 razy po 2 godziny). Zalecane: grupy 2 – 3 osobowe.
1. Obliczanie zapotrzebowania dobowego na białko (azot), energię (węglowodany, tłuszcze) u chorych wskazanych przez lekarza prowadzącego zajęcia. Zasady obliczania zapotrzebowania (wzór Harrisa i Benedicta), inne metody. Wartość energetyczna makroskładników odżywczych. Zalecane proporcje w planowaniu podaży. Obliczanie stopnia pokrycia zapotrzebowania na składniki odżywcze u chorych otrzymujących 2 – 3 litry płynów krystalicznych dożylnie (0,9% NaCl, płyn Ringera, płyn wieloelektrolitowy, 5% glukoza). Obliczyć zawartość Na i K w tych płynach i porównać z zapotrzebowaniem. Zaplanować wielkość i czas podaży płynów krystalicznych u wskazanych chorych.
2. Ocena stanu odżywienia chorych wskazanych przez lekarza w oparciu o kwestionariusze NRS 2002 i SGA. Omówienie wyników. Ustalenie stopnia i rodzaju niedożywienia lub ryzyka niedożywienia. Ustalanie wskazań do wspomagania/ leczenia żywieniowego. Obliczanie BMI u tych samych chorych.
3. Wspomaganie żywieniowe. Definicja. Wskazania. Planowanie wspomagania żywieniowego z wykorzystaniem doustnych suplementów pokarmowych w oparciu o konkretnych chorych leczonych w oddziale. Zasady podaży, podstawy wyboru suplementu. Sposoby zwiększania zawartości białka i energii w diecie szpitalnej opartej o produkty naturalne.
4. Leczenie żywieniowe drogą przewodu pokarmowego (żywienie dojelitowe). Definicja. Wskazania. Metody. Planowanie żywienia dojelitowego w oparciu o konkretnych chorych leczonych w oddziale. Podstawy wyboru diety przemysłowej i drogi żywienia: dożołądkowe, dojelitowe. Zapobieganie powikłaniom. Wytyczne ESPEN dotyczące żywienia dojelitowego.
5. Sposoby podaży diety w zależności od umiejscowienia końca zgłębnika. Pokaz diet i sprzętu do żywienia dojelitowego. Opieka nad zgłębnikiem, podłączanie i odłączanie zestawów do żywienia dojelitowego. Obsługa pompy do podawania diet dojelitowych. Monitorowanie i ocena skuteczności żywienia u konkretnych chorych
6. Planowanie i ocena wyników badań laboratoryjnych stosowanych w ustalaniu wskazań i monitorowaniu żywienia dojelitowego chorych żywionych w oddziale. Ciężkie niedożywienie: definicja, rozpoznanie, leczenie. Umiejętność przekazania informacji pozwalających na świadomy udział chorego w leczeniu żywieniowym i zapobieganiu powikłaniom. Przechodzenie z żywienia przez zgłębnik na żywienie doustne. Kryteria.
7. Żywienie pozajelitowe. Przedstawienie i omówienie chorych żywionych pozajelitowo w oddziale. Wytyczne ESPEN dotyczące żywienia pozajelitowego. 45 minut.
Test zaliczeniowy 45 minut.
Literatura:
Kłęk S: Żywienie immunomodulujące w praktyce chirurgicznej. Medycyna Praktyczna – chirurgia 2010; 4 (92): 51-58
Leczenie żywieniowe w chirurgii. Medycyna Praktyczna – chirurgia. Wydanie specjalne 1/2006
Żywienie enteralne. Medycyna Praktyczna. Wydanie specjalne 7/2008
Leczenie żywieniowe w praktyce klinicznej. Medycyna Praktyczna – chirurgia. Wydanie specjalne 1/2012
Pertkiewicz M., Korta T., Książyk J i wsp: Standardy żywienia pozajelitowego i żywienia dojelitowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 2005
Rogulska A: Postępowanie dietetyczne w niedożywieniu. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2010
Sobotka L (red): Podstawy żywienia klinicznego. Redakcja naukowa wydania polskiego: T. Korta., M. Łyszkowska. Wydawnictwo Lekarskie PZWL , Warszawa 2007
Szczygieł B., Pawłowski W,. Słodkowski M: Żywienie w chirurgii. W: Podstawy chirurgii. J. Szmidt., J. Kużdżał (red). Wyd. Medycyna Praktyczna . Kraków 2009 Wydanie 2. Tom 1., str 261 - 290
Szczygieł B: Niedożywienie u chorych na raka przełyku. Nowotwory 2010; 60: 436 – 441
Szczygieł B (red): Niedożywienie związane z chorobą. Tom 1. Występowanie. Rozpoznanie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2011
Szczygieł B (red): Niedożywienie związane z chorobą. Tom 2. Zapobieganie. Leczenie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa 2012.
Szczygieł B., Ukleja A., Wójcik Z: Jak rozpoznać i leczyć niedożywienie związane z chorobą? Kieszonkowy poradnik dla lekarzy, pielęgniarek, położnych i dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL Warszawa 2012. NUTRICIA
Proponowany plan zajęć zblokowanych:
Dzień 1. Poniedziałek: Seminarium 1 i 2. - Ćwiczenie 1
Dzień 2. Wtorek: Seminarium 3 i 4. - Ćwiczenie 2
Dzień 3. Środa: Seminarium 5 i 6. - Ćwiczenie 3
Dzień 4. Czwartek: Seminarium 7. - Ćwiczenie 4 i 5
Dzień 5. Piątek: Seminarium 8. - Ćwiczenie 6 i 7
TEST ZALICZENIOWY
Opracowanie projektu: Zarząd PTŻPDiM wraz z prof. B. Szczygłem
Warszawa, 18. 03. 2013 r.
