Sesja poświęcona dietetyce zorganizowana przez Sekcję Dietetyki Medycznej POLSPEN
Gorące tematy w dietetyce
Przewodniczący: dr hab. Dorota Szostak-Węgierek, prof. Kalliopi Anna Poulia, dr hab. Iwona Traczyk
1. Nutritional needs and considerations for the hospitalized older adult
Prof. Kalliopi Anna Poulia
Laiko General Hospital of Athens, Greece
2. Dieta wegetariańska u osób w wieku podeszłym – korzyści i zagrożenia
Dr hab. Dariusz Włodarek
Katedra Dietetyki, Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie
3. Wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej
Mgr Monika Ziętarska, prof. Sylwia Małgorzewicz
Zakład Żywienia Klinicznego i Dietetyki, Katedra Żywienia Klinicznego, Gdański Uniwersytet Medyczny
4. Wpływ mikrobiomu na procesy metaboliczne w otyłości
Prof. Lucyna Ostrowska
Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego, Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Nutritional needs and considerations for the hospitalized older adult
Kalliopi Anna Poulia, RD, MMedSci, PhD
Clinical Nutritionist-Dietitian
Laiko General Hospital of Athens
Greece
Malnutrition, the state resulting from lack of intake or uptake of nutrition that leads to altered body composition (decreased fat free mass) and body cell mass leading to diminished physical and mental function and impaired clinical outcome from disease, is very common among hospitalized older adults. According to recent data, the prevalence of disease related malnutrition (DRM) in this population is ranging from 19%-85.
Poor nutritional status in the older adults is a combined result from the disease itself and the effect of the ageing process. Anorexia, poor dentition, dysphagia, polypharmacy, and depression, changes in the senses of taste and smell, and alterations in the gastrointestinal tract may result in diminished nutritional intake and higher risk of malnutrition. (93-96). Moreover, the luck of support in feeding for those in need, the limited variation in the available dishes and the compromised taste in the provided hospital food may also have an impact in their nutritional status.
Poor nutritional intake during hospitalization as it has been shown from NutritionDay data has a negative impact on survival. Therefore nutritional support is of paramount importance for the hospitalized older adults. The early identification of the patients in need by nutritional screening, the detailed nutritional assessment and the planning of a nutritional support will ensure the coverage of their needs, improving the outcome and their quality of life.
References
Dieta wegetariańska u osób w wieku podeszłym – korzyści i zagrożenia
Dr hab. Dariusz Włodarek
Katedra Dietetyki. Wydział Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji SGGW w Warszawie
Streszczenie.
Ze względu na stopień restrykcji istnieją różne odmiany wegetarianizmu od wykluczających z diety tylko mięso i jego przetwory do bardzo restrykcyjnych wykluczających wszystkie produkty pochodzenia zwierzęcego (weganizm). Warto zaznaczyć, że różne towarzystwa naukowe uznają dietę wegetariańską za możliwą alternatywę tradycyjnej diety, którą można stosować we wszystkich okresach życia. Jednocześnie należy pamiętać, że stopień restrykcji w dietach wegetariańskich ma wpływ na ryzyko występowanie w nich niedoborów pokarmowych. Szczególnie wysokie ryzyko wystąpienia niedoborów występuje dla: witaminy B12, witaminy D, wapnia, żelaza, cynku, jodu, długołańcuchowych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych omega 3 oraz białka (aminokwasów egzogennych). U osób starszych dochodzi do zmniejszenia potrzeb energetycznych, a tym samym mniejsza jest ilość pożywienia, którą spożywają. Stwarza to zagrożenie wystąpienia niedoboru różnych składników odżywczych. Dodatkowo osoby starsze są szczególnie narażone na występowanie niedożywienia ze względu na zmiany w organizmie związane z wiekiem i spowodowane występowaniem chorób przewlekłych. Stosowanie diety wegetariańskiej u osób starszych wymaga właściwego bilansowania diety, niejednokrotnie stosowania żywności wzbogaconej oraz suplementów diety.
Wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej
Monika Ziętarska, Sylwia Małgorzewicz
Zakład Żywienia Klinicznego i Dietetyki. Katedra Żywienia Klinicznego
Postępująca utrata masy ciała oraz niedożywienie związane z chorobą nowotworową stanową istotny problem kliniczny. Upośledzony stan odżywienia dotyczy sporej liczby chorych na raka, tj. 40-80% (w zależności od rodzaju, lokalizacji i stadium nowotworu). Zaburzenia związane ze stanem odżywienia w chorobie nowotworowej mają niezwykle złożoną etiopatogenezę i przebieg, są wieloetapowe: od bezobjawowej prekacheksji, poprzez kacheksję prowadząc w efekcie do zespołu CACS (ang. Cancer anorexia-cachexia syndrome). Nieprawidłowy stan odżywienia wpływa na pogorszenie wyników leczenia operacyjnego, chemioterapii i radioterapii, tym samym może skutkować krótszym przeżyciem oraz gorszym stanem sprawności i jakości życia chorych leczonych z powodu choroby nowotworowej.
Biorąc pod uwagę powyższe, u każdego chorego już w chwili rozpoznania nowotworu złośliwego oraz systematycznie na kolejnych etapach leczenia należy wykonywać ocenę stanu odżywienia, z zastosowaniem rekomendowanych metod. Tym samym, chorzy powinni zostać objęci wsparciem żywieniowym na każdym z etapów leczenia przeciwnowotworowego. Spora grupa chorych wymaga również kontynuacji opieki żywieniowej po zakończonym leczeniu onkologicznym.
Każdy pacjent powinien otrzymać właściwe zalecenia dotyczące żywienia doustnego oraz suplementacji doustnej lub też zostać skierowany do żywienia dojelitowego lub pozajelitowego. Zalecenia żywieniowe powinny zostać opracowane indywidualnie z uwzględnieniem stylu życia pacjenta, sytuacji socjalno-ekonomicznej, ale przede wszystkim: rodzaju, lokalizacji, stadium nowotworu, zakresu leczenia chirurgicznego oraz stosowanego leczenia uzupełniającego – co wpływa na wystąpienie różnych problemów związanych z żywieniem. Do ogólnych, często zgłaszanych przez pacjentów dolegliwości zalicza się: nudności, wymioty, zaburzenia odczuwania smaku i zapachu, suchość i ból jamy ustnej/gardła, dysfagia, biegunki, zaparcia, obniżony apetyt, anoreksja, zespół poposiłkowy, zespół krótkiego jelita.
Złożoność problemów jakie za sobą niesie choroba nowotworowa stanowi ogromne wyzwanie zarówno dla chorego, jaki i personelu medycznego. Problemy żywieniowe występujące u chorych na nowotwory złośliwe są różnorodne, dlatego postępowanie żywieniowe powinno być zindywidualizowane i dostosowane do potrzeb każdego pacjenta. Niezwykle istotna jest identyfikacja chorych niedożywionych i właściwe wsparcie żywieniowe już na wczesnych etapach choroby nowotworowej, w okresie prekacheksji.
Wpływ mikrobiomu na procesy metaboliczne w otyłości
dr hab. n. med. Lucyna Ostrowska
Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego
Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
Przewód pokarmowy człowieka jest zasiedlony przez szereg drobnoustrojów, których genom jest stukrotnie większy niż genom gospodarza, udostępnia liczne enzymy, szlaki metaboliczne oraz odgrywa ważną rolę w regulacji układu immunologicznego. Mikrobiota jelitowa jest zdominowana przez bakterie z rodzaju Firmicutes, Bacteroidetes, Actinobacteria, Proteobacteria oraz Verrucomicrobia. Różne funkcje mikrobioty jelitowej (tj. trawienie pokarmów i przyswajanie energii, utrzymanie sprawności bariery jelitowej, wpływ na metabolizm ksenobiotyków oraz wpływ na uogólnioną reakcję zapalną w ustroju) odgrywają znaczącą rolę w powstawaniu zaburzeń metabolicznych oraz ich konsekwencji zdrowotnych. Konsekwencją zaburzeń składu i funkcji mikrobioty (dysbiozy) może być zwiększona przepuszczalność jelit, która prowadzi do uogólnionej endotoksemii i przewlekłego stanu zapalnego. Bacteroidetes i Firmicutes mogą uczestniczyć w regulacji wytwarzania hormonów przewodu pokarmowego przez wpływ na wytwarzanie krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych SCFA, a te stymulują m.in. wytwarzanie peptydu YY (PYY). Peptyd ten spowalnia pasaż jelitowy, co sprzyja zwiększonemu wchłanianiu składników pokarmowych i nasileniu lipogenezy wątrobowej. Poza tym zwiększone stężenie SCFA może stymulować adipogenezę w tkance tłuszczowej. Spośród toksyn dostających się do organizmu wskutek uszkodzenia integralności bariery jelitowej, są lipopolisacharydy (LPS), które razem z SCFA uczestniczą w wielu niekorzystnych dla organizmu procesach metabolicznych (m.in. aktywują receptor wiążący białko G, zwiększają magazynowanie tłuszczu przez zmniejszenie ekspresji inhibitora lipazy lipoproteinowej, zmniejszają lipolizę, hamują aktywność kinazy proteinowej aktywowanej przez AMP, co prowadzi do zmniejszonej oksydacji kwasów tłuszczowych w wątrobie i mięśniach oraz ich odkładania w tkance tłuszczowej, aktywują prozapalny układ endokannabinoidów). Mikrobiota jelitowa może wpływać na metabolizm choliny, kwasów żółciowych, a przez to na metabolizm lipidów. Odgrywa też znacząca rolę w zaburzeniach gospodarki węglowodanowej i insulinooporności.
Związek pomiędzy składem mikrobiomu przewodu pokarmowego a chorobą nowotworową i jej leczeniem
Karolina Kaźmierczak-Siedlecka¹, Jakub Ruszkowski², Karolina Skonieczna-Żydecka³, Marcin Folwarski⁴, Wojciech Makarewicz¹
¹ Katedra i Klinika Chirurgii Onkologicznej, Gdański Uniwersytet Medyczny
² Katedra i Zakład Fizjopatologii, Gdański Uniwersytet Medyczny
³ Zakład Biochemii i Żywienia Człowieka, Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
⁴ Zakład Żywienia Klinicznego i Dietetyki, Gdański Uniwersytet Medyczny
Streszczenie
Skład mikrobiomu przewodu pokarmowego jest uzależniony od wielu czynników, m.in. rodzaju stosowanej diety, przyjmowanych leków, a także pre – i probiotyków (1). Mikrobiom może stanowić biomarker prognostyczny. U pacjentów z rakiem jelita grubego źle rokujących, obserwuje się zwiększoną ilość bakterii Fusobacterium nucleatum i Bacteroides fragilis (2). Jedną z metod modyfikacji mikrobiomu przewodu pokarmowego jest podawanie szczepów probiotycznych. W badaniu na modelu zwierzęcym odnotowano, że podawanie probiotyku Lactobacillus rhamnosus GG poprawiło przeżycie po HCT (ang. heamtopoietic cell transplantation), zmniejszyło translokację bakterii jelitowych oraz objawy choroby przeszczep przeciw gospodarzowi (GvHD, ang. graft-versus-host disease) (3). Natomiast w badaniu na chorych (n=30) po HCT zaobserwowano, że podawanie tego samego szczepu probiotycznego zmniejszyło częstość występowania GvHD stopnia 3 i 4, ale nie wpłynęło na zmniejszenie ogólnej częstości występowania tej choroby (4). U pacjentów po HCT często występują nawracające infekcje o etiologii Clostridium difficile. Jedną z metod leczenia tych infekcji jest przeszczep mikrobiomu jelit (FMT, ang. fecal microbiota transplantation), który stanowi również uzupełnienie leczenia GvHD (5). W Europie jest prowadzone wieloośrodkowe badanie oceniające zastosowanie FMT w leczeniu opornej na sterydy GvHD przebiegającej z zajęciem przewodu pokarmowego (ClinicalTrials.gov identyfikator NCT03359980). U pacjentów z rakiem żołądka (n=120) żywionych dojelitowo, odnotowano, że podawanie probiotyków przez 7 dni zmniejszyło częstość występowania biegunek (6). W badaniu na chorych z rakiem jelita grubego wykazano, że bakteria Fusobacterium nucleatum zwiększa oporność na chemioterapię z zastosowaniem 5-fluorouracylu (7).
Piśmiennictwo
Zaburzenia mikrobiomu w celiakii
Katarzyna Gładyś
Katedra Żywienia Klinicznego, Gdański Uniwersytet Medyczny
Streszczenie.
Dotychczas przyczyny choroby trzewnej (CD) rozpatrywane były w aspekcie genetycznym, środowiskowym i immunologicznym. Jednak w ostatnich latach zwraca się uwagę na inny, dodatkowy czynnik. Dlaczego? Po pierwsze zaobserwowano, że coraz częściej objawy tego schorzenia pojawiają się dopiero w późnym wieku (nawet po 65 roku życia), po drugie tylko 2-5% osób posiadających HLA DQ2/8 choruje na CD, a po trzecie u osób z CD występuje zmniejszona ekspresja białek tworzących ścisłe złącza komórkowe „tight junctions”. Wydaje się, że odpowiedzią na wszystkie wspomniane wątpliwości są nieprawidłowości w składzie mikrobiomu jelitowego, które mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie nie tylko przewodu pokarmowego, ale także układu immunologicznego czy nawet ośrodkowego układu nerwowego. Zaobserwowano, że w CD wzrasta ilość bakterii m. in. Bacteroides – m. in. B. fragilis czy Proteobacteria – głównie E.coli, przy jednoczesnym zmniejszeniu populacji Bifidobacterium., Lactobacillus, Streptococcus. Istnieją również doniesienia naukowe, że samo posiadanie HLA DQ2 u niemowląt karmionych jedynie mlekiem matki wiązało się występowaniem odmiennego składu mikrobioty jelitowej w porównaniu do niemowląt bez tej predyspozycji. Z drugiej strony dieta bezglutenowa, jako restrykcyjna dieta eliminacyjna, także może wpływać na zmianę liczebności konkretnych mikroorganizmów jelitowych. Dotychczasowe interwencje z zastosowaniem probiotyków obejmują m. in. suplementację Bifidobacterium longum CECT 7347 i CECT 7365 lub VSL#3, i choć wyniki niektórych z nich są bardzo obiecujące, to nadal niejednoznaczne.